Bu makalemizde doçentlikte Q değeri ve önemi ile ilgili bilgi vermeye çalışacağız. Söz konusu yazımız Q değerinin doçentlik değerlendirmesindeki değeri ve önemi üzerine kaleme alınmıştır. Bu bakımdan doçentlik jürisinin, doçent adayını, çalışmalarının bir kısmının Q2 ve Q3 dergi başarısız saymaları ya da sırf Q1 dergide yayını olmamasının başarısız olma sebebi olarak saydıkları durumlar özelinle değerlendirme yapılmıştır. Bu bakımdan makalemiz içeriğinde yer alan yargı kararları ve emsal kararlar doçentlikte Q değeri eser inceleme başarısız kararı alan adaylar için yol gösterici niteliktedir.
Q (Quartile) Değeri Nedir?
Q (Quartile) değeri, bir derginin kendi alanındaki diğer dergilere göre etki faktörü sıralamasını gösteren bir ölçüttür. Bu ölçüt “bilimsel kaliteyi artırma” amacına doğrudan hizmet etmektedır. Ayrıcauluslararası kabul görmüş veri tabanları tarafından hesaplanmaktadır. Q değeri kişisel değerlendirmelere kapalıdır. Dolayısıyla objektif bir kriterdir. Doçentlik başvurusu sırasında bir yayının yapıldığı derginin Q değeri kolayca doğrulanabileceğinden denetlenebilirlik kıstasını da sağlamaktadır. Q değeri akademik yayıncılıkta basitçe bu anlama gelmekle birlikte, doçentlikte Q değeri yargı kararları ve Yükseköğretim Genel Kurulu’nun kararı ile şekillenmiştir.
Doçentlikte Q Değeri Nedir?
Doçentlikte Q değeri, sadece bir eleme kriteri olmanın ötesinde, akademik liyakatin bir göstergesi olarak da önem taşımaktadır. Doçentlikte Q değeri en temel ve hukuki olarak tanımlanmış rolü, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından bir derginin “yağmacı/şaibeli” olup olmadığını belirlemede kullanılan objektif bir ölçüttür. Bu sınıflandırma, bir yayının doçentlik asgari başvuru şartlarında geçerli sayılıp sayılmayacağını doğrudan etkilemektedir. Doçentlikte Q değeri ve doçentlikte kullanılan bir yayının Q değerine ne anlam verileceği yargı kararları kapsamında şekillenmiştir.
Doçentlikte Q Değeri Düzenlemesi
Doçentlikte Q değeri kriteri, “yağmacı/şaibeli dergi” gibi belirsiz ve jürilerin keyfi yorumlarına açık bir ifadenin yarattığı hukuki boşluğu doldurmak amacıyla getirilmiştir. Danıştay kararlarına göre, Q sınıflandırmasının doçentlik değerlendirme sürecine nesnellik, öngörülebilirlik ve hukuki güvenlik getirdiğini kabul edilmektedir. (Bkz. Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu, E. 2023/1518 K. 2025/1190 T. 29.05.2025)
Daha önce, Yükseköğretim Genel Kurulunun 07/03/2019 tarih ve 2019.3.88 sayılı kararı ile; yağmacı/şaibeli dergilerin beyannamede kullanılmamasına karar verilmişti. Ancak bu dönemde hangi dergilerin yağmacı/şaibeli olarak kabul edileceğine ilişkin bir kriter belirlenmemişti. Bu durum belirlilik ilkesine aykırılık yaratmaktaydı. Ayrıca “yağmacı/şaibeli dergi” ibaresinin, belirsiz ve objektiflikten uzak bir ifade olması nedeniyle, doçentlik jürileri de kendi görüş ve düşüncelerine göre yağmacı/şaibeli dergi iddiasını ortaya atabilmekteydi. Bu durum doçent adayları bakımından büyük bir problem oluşturmaktaydı. Uygulamada yaşanan bu gibi sorunlar üzerine Yükseköğretim Genel Kurulunun 30/12/2021 tarih ve 18/643 sayılı kararıyla Q değerinin yağmacı/şaibeli dergi değerlendirmesinde nasıl ele alınacağı detaylıca açıklanmıştır.
YÖK’ün kararına göre; yağmacı/şaibeli sayılmayan dergiler olarak; WEB of Science’de Q1, Q2, Q3 sınıfında yer alan dergiler (Editöryal ve/veya basım süreçlerinde ücret talep eden veya etmeyen), WEB of Science’de Q4 sınıfında yer alıp editöryal (editorial processing charge) ve/veya basım sürecinde (article processing charge) ücret talep etmeyen dergiler, WEB of Science’de Q4 sınıfında yer alıp editöryal ve/veya basım süreçlerinde ücret talep etmekle birlikte sadece ilgili bilim alanı mensuplarının üye olabildiği bir branş derneğinin, üniversitenin, enstitünün veya bilimsel bir kurumun yayın organı olan ve 2010 yılı öncesinden itibaren basılmakta/yayınlanmakta olup abone usulü olarak çalışan ulusal/uluslararası dergiler, yağmacı/şaibeli dergiler olarak ise yukarıdaki kriterlere uymayan Q4 dergiler sayılmıştır.
Yükseköğretim Genel Kurulunun 30/12/2021 tarih ve 18/643 sayılı karar ile paralel olarak Üniversitelerarası Kurulu tarafından yayınlanan Kılavuzlarda da bu türden çalışmaların çıkar çatışması içermesi nedeniyle doçentlik beyannamesinde kullanılamayacağı, ancak özgeçmiş ve eserler listesine eklenmesi gerektiği belirtilmektedir.
Yargı Kararlarına Göre Doçentlikte Q Değeri
Yargı kararlarında doçentlikte Q değeri, akademik liyakatin bir göstergesi olarak görülmektedir. Danıştay’a göre YÖK, bilimsel yayın kalitesini temin etmek amacıyla dergileri Q sınıflandırmasına göre tasnif etmiştir. Doçentlikte Q değeri için YÖK tarafından yapılan bu düzenleme, yargı tarafından da desteklenen, sürece nesnellik kazandıran ve idari işlemin denetlenebilirliğini artıran bir araç olarak değerlendirilmektedir.
Danıştay 8. Daire’nin 2020/7858 E., 2022/7031 K. sayılı kararında “…yağmacı/şaibeli dergiler olarak ise yukarıdaki kriterlere uymayan Q4 dergiler sayılmıştır” denilerek, özellikle ücret talep eden Q4 dergilerinin geçersiz sayılacağı kesinleştirilmiştir. Bu düzenleme, bir adayın yayınının Q değerine göre başvurusunun asgari şartları sağlamadığı gerekçesiyle reddedilmesine doğrudan zemin hazırlamaktadır.
Doçentlikte Q değeri, sadece bir eleme kriteri olmanın ötesinde, akademik liyakatin bir göstergesi olarak da önem taşımaktadır. Danıştay 8. Daire’nin 2023/4756 E., 2024/5556 K. sayılı kararında, davacı bir aday, kendi bilimsel kalitesini kanıtlamak için üniversitesinin atama kriterlerinde yaptığı bir değişikliği delil olarak sunmuştur. Bu değişikliğe göre, “SSCI/SCI indeksli Q1/Q2 kategorisindeki dergilerde yapılan yayınlara çok daha yüksek puan verilmesinin kararlaştırıldığı” belirtilmiştir. Bu argüman, yüksek Q değerine sahip yayınların, akademik camiada üstün bir liyakat ölçütü olarak kabul edildiğini göstermektedir.
Doçentlik Jürisinin Q Değeri ile İlgili Değerlendirmeleri Nasıl Olmalıdır?
Tüm bu açıklamalardan sonra doçentlikte Q değeri için önem arz eden husus doçentlik jürisinin Q değeri değerlendirmesi nasıl olmalı sorusu cevaplanmalıdır. Doçentlik değerlendirmesinde temel ilke; doçentlik kriterlerinin mevzuatla belirlenmesidir. Dolayısıyla doçentlik jürisi de bu kriterler ile bağlıdır. Bu bakımdan jürinin yayınların doçentlikte Q değeri ile ilgili yapacağı değerlendirmelerde de, Yükseköğretim Genel Kurulunun 30/12/2021 tarih ve 18/643 sayılı kararına bağlı kalması gerekir. Jürinin takdir yetkisi, adayın bilimsel yeterliliğini ölçmekle sınırlıdır ve bu yetki keyfi kullanılamaz.
Doçentlikte Q değeri eser inceleme başarısız kararı alan pek çok aday bulunmaktadır. Uygulamada sıklıkla karşılaştığımız doçentlikte Q değeri özelinde hatalı jüri değerlendirmeleri şu şekilde özetlenebilir.
- Bazen jüri üyeleri sırf “Q1 dergide yayını olmadığı” için adayı başarısız kabul etmektedirler. Q1 gibi spesifik ve nitelikli bir uluslararası yayın şartının, kanuni dayanağı olmaksızın doçentlik başvurusunda bir başarısızlık gerekçesi yapılamayacağı kanaatindeyiz. Bu durumda açılacak iptal davası ile doçentlikte yayınların Q değeri sebebiyle başarısız sayılma işleminin iptali sağlanabilir.
- Yine jüri üyeleri yayın yapılan derginin Q değeri tek başına bir liyakat ve başarı göstergesiymiş gibi hareket etmektedir. Bu durumda adayın yayının içeriği hiç incelenmeden çok sayıda Q2 ve Q3 yayın bulunmasını olumsuz değerlendirildiği durumlarda iptal davası açmakta fayda görülebilir.
- Bazı durumlarda da jüri üyeleri özellikle Q4 dergilerin niteliği konusunda hatalı değerlendirme yapabilmektedirler. Q4 sınıfında yer alıp editöryal ve/veya basım sürecinde ücret talep etmeyen dergiler yağmacı/şaibeli dergi olarak değerlendirilemez. Doçentlik jürisi bu durumdaki dergiyi incelerken derginin ücretli dergi olup olmadığı konusunda bazen emin olamamakta ve olumsuz kanaat bildirmekte; bazen de ücret talep etmeyen dergiyi ücret talep ediyor gibi değerlendirmektedir.
- Sıklıkla yapılan bir diğer hatalı değerlendirme de bazı ücretli Q4 dergilerde yaşanmaktadır. Bu durumda da jüri üyeleri derginin, “ilgili bilim alanı mensuplarının üye olabildiği bir branş derneğinin, üniversitenin, enstitünün veya bilimsel bir kurumun yayın organı olan ve 2010 yılı öncesinden itibaren yayınlanmakta olduğu” hususunu göz ardı ederek ücretli Q4 dergi olarak görmekle ve yağmacı/şaibeli dergi değerlendirmesi yapmaktadır.
Akademik Davalar İle İlgili Çalışmalarımız
Konuyla ilgili olarak;
- “Doçentlikte Yağmacı Şaibeli Dergi İddiası” ile ilgili bir Danıştay kararının değerlendirildiği makalemize buradan;
- Müvekkilimizin Q1 dergi de yayınlanan çalışmasının olmamasının ve yayın yaptığı -ve aslında- ücretli olmayan bir derginin yağmacı dergi kapsamında değerlendirildiği işlemin iptali yönünde aldığımız emsal karara buradan,
- “Doçentlik Başvurusunda Eser İnceleme İtiraz ve Dava” ile ilgili bilgi almak için buradan,
- “Doçentlik Eser İnceleme İtiraz Dilekçesi Örneği” için buradan bilgi alabilirsiniz.
Büken Hukuk & Danışmanlık Bürosu , akademik dava avukatı ve doçentlik davası avukatı olarak, idare hukukunun tüm alanlarında ve ancak özellikli olarak Yükseköğretim Hukuku kapsamındaki doçentlik, atama, disiplin, etik, unvan ve kadro davaları dahil tüm alt dallarında faaliyet göstermektedir. Diğer makalelerimize buradan ulaşabilir veya büromuzdan randevu almak için 05070575335 nolu telefon numarasından ulaşabilirsiniz. Makalelerimiz her geçen gün güncellendiğinden sitemiz içinde arama yapmanız halinde doçentlik davaları ile ilgili en güncel bilgilere ulaşabilirsiniz.



