Bu makalemizde idari yargıda ivedi yargılama usulü hakkında bilgi verilecektir. İdari yargıda ivedi yargılama usulü İYUK 20/A ve 20/B maddelerinde düzenlenmiştir. Madde 20/A, genel “İvedi Yargılama Usulü”nü düzenlerken; Madde 20/B, “Merkezî ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulü”nü özel olarak ele almaktadır.
İvedi Yargılama Usulü Nedir?
İdari yargıda ivedi yargılama usulü “öncelikle ve süratle sonuçlandırılması önem taşıyan bazı idarî dava türleri için öngörülen özel bir yargılama usûlü” olarak tanımlanır. İvedi yargılama usulü istisnai niteliktedir. Hangi uyuşmazlıklarda idari yargıda ivedi yargılama usulü uygulanacağı tahdidi olarak sayılmıştır. Buna göre; İYUK Madde 20/A’nın kapsamı, ihale işlemleri, acele kamulaştırma, Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları gibi uyuşmazlıkları içerir. İYUK Madde 20/B ise yalnızca Millî Eğitim Bakanlığı ve ÖSYM tarafından yapılan merkezî ve ortak sınavlara ilişkin uyuşmazlıklarla sınırlıdır. İdare, ivedi yargılama usulü uygulanacak bir işlemi tebliğ ederken, 30 günlük özel dava açma süresini ve İYUK m. 11’in uygulanmayacağını açıkça belirtmek zorundadır. Aksi takdirde, Anayasa’nın 40. maddesi gereğince 60 günlük genel dava açma süresinin uygulanması gerektiği Danıştay kararlarında istikrarlı bir şekilde kabul edilmektedir.
İdari Yargıda İvedi Yargılama Usulü İYUK Madde 20/A
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere ivedi yargılama usulü istisnai bir yöntemdir. Bu usulün istisnai niteliği, kapsamının genişletilemeyeceği ve sadece kanunda açıkça sayılan uyuşmazlıklar için uygulanabileceği anlamına gelmektedir. Madde 20/A’nın uygulanacağı uyuşmazlıklar maddede tahdidi olarak sayılmıştır.
Düzenlemeye göre idari yargıda ivedi yargılama usulüne tabi davalar şunlardır:
- İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri
- Acele kamulaştırma işlemleri
- Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları
- 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca yapılan satış, tahsis ve kiralama işlemleri
- Çevresel etki değerlendirmesi sonucu alınan kararlar (idari yaptırım kararları hariç)
- Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun uyarınca alınan Cumhurbaşkanı kararları ivedi yargılama usulüne tabidir.
İvedi Yargılama Usulünde Özel Usul Kuralları
İvedi Yargılama Usulünde Dava Açma Süresi
İvedi yargılama usulünde dava açma süresi için genel kural, dava açma süresinin 30 gün olmasıdır. Ancak idare tarafından bu özel süreye ilişkin bir bildirim yapılmamışsa, “altmış günlük genel dava açma süresi içerisinde açtığı davanın süresinde olduğunun kabulü gerekir.”
Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu, E. 2020/2174 K. 2020/1991 T. 27.10.2020:“İlgililere herhangi bir yazılı bildirimin yapılmadığı ve idari işlemin bir şekilde öğrenilmesi üzerine dava açıldığı durumda, bu kişilerin kaç gün içinde hangi merciye başvuracaklarını bilmeleri beklenemeyeceğinden, dava açma süresinin hesabı açısından öğrenme tarihinin başlangıç alınması ve aynı şekilde özel dava açma süresinin değil genel dava açma süresinin işletilmesi gerekir.”
İvedi Yargılama Usulü ve İdari Başvuru (İYUK m. 11)
İvedi yargılama usulünde idari başvuru yolu kapalıdır. Yani dava açmadan önce üst makama başvuru imkanı tanıyan ve dava açma süresini durduran İYUK m. 11 hükümleri uygulanmaz. Bu durum, dava açılmadan önce idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması istemiyle 2577 sayılı Kanun’un 11. maddesi kapsamında yapılacak bir başvurunun işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmayacağı anlamına gelir.
Danıştay 13. Daire, E. 2024/3251 K. 2024/5502 T. 16.12.2024:”2577 sayılı Kanun’un aktarılan hükümlerinin değerlendirilmesinden, ihaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların ivedi yargılama usulüne tabi olduğu, bu usule tabi olan uyuşmazlıklarda dava açma süresinin otuz gün olduğu ve dava açılmadan önce idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması istemiyle 2577 sayılı Kanun’un 11. maddesi kapsamında yapılacak bir başvurunun işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmayacağı anlaşılmaktadır.”
İvedi Yargılama Usulünde Kanun Yolları
İvedi yargılama usulüne tabi davalarda en belirgin özelliklerden biri kanun yollarındaki farklılıktır. İYUK m. 45/8 uyarınca ivedi yargılama usulüne tâbi olan davalarda istinaf yoluna başvurulamaz. İlk derece mahkemesince verilen nihai kararlara karşı, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde doğrudan Danıştay nezdinde temyiz yoluna başvurulur. Ayrıca ivedi yargılama usulünde karar düzeltme yolu da kapalıdır.
İvedi Yargılama Usulünde Temyiz İncelemesi
Danıştay, temyiz incelemesinde dosyayı geri göndermek yerine kural olarak işin esası hakkında karar verir. Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir.
Merkezî ve Ortak Sınavlara İlişkin Yargılama Usulü İYUK Madde 20/B
İYUK madde 20/B hükmü ise sadece Millî Eğitim Bakanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan merkezî ve ortak sınavlar, bu sınavlara ilişkin iş ve işlemler ile sınav sonuçları hakkında açılan davalara uygulanır.
- İYUK m. 20/B’de düzenlenen bu özel usulde dava açma süresi on gündür.
- Yine 20/A maddesinde olduğu gibi 20/B gereği açılan davalarda da İYUK m.11 hükümleri uygulanmaz.
- İlk inceleme yedi gün içinde yapılır ve dava dilekçesi ile ekleri tebliğe çıkarılır.
- Savunma süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren üç gündür.
- Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin kararlara itiraz edilemez.
- Bu davalar dosyanın tekemmülünden itibaren en geç on beş gün içinde karara bağlanır.
- Verilen nihai kararlara karşı istinaf yoluna başvurulamaz. Temyiz yolu açıktır. Kararın tebliğinden itibaren beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir. Temyiz istemi en geç on beş gün içinde karara bağlanır. Karar en geç yedi gün içinde tebliğe çıkarılır.
- İYUK madde 20/B hükmünün uygulandığı davalarda verilen yürütmenin durdurulması ve iptal kararları, söz konusu sınava katılan kişilerin lehine sonuç doğuracak şekilde uygulanır.
Diğer makalelerimize buradan ulaşabilir veya büromuzdan randevu almak için 0507 057 5335 nolu telefon numarasından ulaşabilirsiniz. Makalelerimiz her geçen gün güncellendiğinden sitemiz içinde arama yapmanız halinde doçentlik davaları ile ilgili en güncel bilgilere ulaşabilirsiniz.