Fazla Mesai Ücreti Hesaplama 2025

Fazla mesai (fazla çalışma), işçilerin en temel haklarından biridir ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun 41. maddesinde düzenlenmiştir. Fazla mesai ücretinin doğru hesaplanması, hem işçi hem de işveren açısından büyük önem taşımaktadır.

Fazla Mesai Nedir?

Fazla çalışma, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İş Kanunu'na göre, fazla çalışma için işçinin yazılı onayı gereklidir ve yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yaptırılabilir.

Yasal Dayanak: 4857 sayılı İş Kanunu madde 41, 63

Normal Çalışma Süresi

Haftalık Çalışma Süresi:

Bu süreleri aşar nitelikteki çalışma süreleri fazla mesai olarak kabul edilir.

Yasal üst sınır: Haftalık 45 saat
Günlük üst sınır: 11 saat (ara dinlenme hariç)

Denkleştirme:

İşveren, 45 saatlik haftalık çalışma süresini 2 aylık süre içinde (toplu iş sözleşmesiyle 4 aya kadar) denkleştirebilir.

Fazla Mesai Türleri

1. Fazla Çalışma (Haftalık 45 Saati Aşan)

Haftalık 45 saati aşan her çalışma fazla çalışmadır.

Ücret: Her 1 saat için %50 zamlı ücret ödenir.

2. Fazla Sürelerle Çalışma

Fazla sürelerle çalışma fazla çalışmadan farklıdır. Haftalık 45 saatten az belirlenen çalışma sürelerinde, 45 saate kadar yapılan çalışma fazla sürelerle çalışmadır.

Ücret: Her 1 saat için %25 zamlı ücret ödenir.

3. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Çalışması

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmadır.

Ücret: Bir günlük ücret ilave olarak ödenir

Fazla Mesai Ücreti Hesaplama Formülü

Temel Hesaplama:

Saatlik Ücret Hesabı: Saatlik Ücret = Aylık Brüt Ücret / 225

(225 = 7,5 saat x 30 gün)

Fazla Mesai Ücreti: Fazla Mesai Ücreti = Saatlik Ücret x 1,5 x Fazla Çalışma Saati

Örnek Hesaplama:

Veriler:

Aylık brüt ücret: 30.000 TL
Haftalık fazla çalışma: 10 saat

Hesaplama:

Saatlik ücret: 30.000 / 225 = 133,33 TL
Fazla mesai ücreti (1 saat): 133,33 x 1,5 = 200 TL
Haftalık fazla mesai: 200 x 10 = 2.000 TL
Aylık fazla mesai (4 hafta): 2.000 x 4 = 8.000 TL

Fazla Mesaiye Dahil Olan Sürekli Ödemeler

Giydirilmiş brüt ücret hesabında dahil edilenler:

Çıplak ücret
Yemek yardımı
Yol yardımı
Sürekli nitelikteki primler
Düzenli ikramiyeler

Dahil edilmeyenler:

Arızi nitelikteki ödemeler
İkramiye (düzensiz ise)

Fazla Mesai Sınırları

Yıllık Sınır:

Yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yaptırılabilir
Yer altı maden işlerinde fazla çalışma yaptırılması yasaktır.

Günlük Sınır:

Günlük çalışma süresi 11 saati geçemez.
Gece çalışması 7,5 saati geçemez.

Fazla Mesai Yaptırılamayacak İşçiler:

18 yaşından küçükler
Gebe ve yeni doğum yapmış kadınlar
Kısmi süreli çalışanlar (bazı istisnalar hariç)
Sağlık durumu elvermeyenler

Fazla Mesai İspatı

İşçinin İspat Yükümlülüğü:

Fazla çalışma yapıldığını ispat yükü davacı işçiye aittir. İşçi, kural olarak normal çalışma sürelerini aşan bir çalışma yaptığını, hafta tatili veya genel tatil günlerinde çalıştığını kanıtlamakla yükümlüdür.

İspat Araçları:

Tanık beyanları: Tanıkların aynı dönemde çalışmış olması esastır. Tanıkların çalışma düzenini bilebilecek konumda olması gerekir. Sadece tanık beyanlarına dayalı ispatta, tanığın bildiği dönemle sınırlı hesaplama yapılacağı unutulmamalıdır.
Yazılı belgeler: Puantaj, kart basma kayıtları
E-posta ve mesaj kayıtları: Mesai saatleri dışında yazışmalar,
İşyerine giriş-çıkış saatlerini gösteren belgeler (kart basma kayıtları, turnike kayıtları).
İşyeri nöbet çizelgeleri ve vardiya listeleri.
Puantaj kayıtları.
Güvenlik kamera kayıtları
GPS ve araç takip sistemleri

İşverenin Belge Sunma Yükümlülüğü:

Mahkeme, işverenden çalışma kayıtlarını talep edebilir. İşçinin fazla çalışma olgusunu ispatlaması halinde, bu çalışmanın karşılığı olan ücretlerin ödendiğini ispat yükü davalı işverene geçecektir. İşveren, işçinin hak kazandığı fazla mesai ücretini ödediğini veya serbest zaman kullandırdığını usulüne uygun belgelerle kanıtlamak zorundadır.

İşverenin İspat Araçları:

İşverenin ödeme savunmasını ispatlamasında kullanılabilecek deliller şunlardır:

İmzalı Ücret Bordroları: En temel ispat aracıdır. İşçinin imzasını taşıyan bordrolar, sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. İmzalı bordroda fazla mesai tahakkuku varsa ve işçi ihtirazi kayıt (çekince) koymadan imzalamışsa, bordroda görünenden daha fazla çalıştığını ancak yazılı delille ispatlayabilir; bu durumda tanık beyanı yeterli görülmez.
Banka Kayıtları ve Dekontlar: Ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapıldığını gösteren belgeler.
Ücret Hesap Pusulaları: İşçiye verilen ve ödeme detaylarını içeren belgeler.
İbraname:

Fazla Mesai Davası

Dava Şartı: Arabuluculuk

Fazla mesai alacağı için dava açmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunludur.

Zamanaşımı:

Fazla mesai alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır.

Faiz:

Fazla mesai alacağına mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır.

Yargıtay Kararları Işığında Önemli Hususlar

Yargıtay, işyerinde birlikte çalışan işçilerin tanıklığını kabul etmektedir.
Yargıtay, uzun süreli fazla mesai iddialarında %30'a kadar hakkaniyet indirimi yapılmasını kabul etmektedir.
Üst düzey yöneticilerin fazla mesai alacağı konusunda Yargıtay sınırlayıcı yaklaşım sergilemektedir. Zira üst düzey yöneticilerin (örneğin Genel Müdür Yardımcısı) mesai saatlerini kendilerinin belirlediği varsayıldığından, bu kişilerin fazla mesai yaptığını ispatlaması için işverenden açık talimat aldığını gösterir delil sunması gerektiği vurgulanmaktadır.
Yargıtay kararlarına göre, işveren ödemeyi kural olarak yazılı belge ile ispatlamalıdır. Salt tanık anlatımları, ödemenin yapıldığını ispatlamak için yeterli kabul edilmemektedir.

Fazla Mesai Yerine Serbest Zaman

İşçi isterse, fazla çalışma karşılığında zamlı ücret yerine serbest zaman kullanabilir.

Hesaplama:

Her 1 saat fazla çalışma = 1 saat 30 dakika serbest zaman karşılığıdır.
6 ay içinde kullandırılmalıdır.

Gece Çalışmasında Fazla Mesai

Gece Çalışması Tanımı:

En geç saat 20:00'de başlayıp en erken 06:00'da biten dönemde yapılan çalışma gece çalışmasıdır.

Sınırlamalar:

Gece çalışması 7,5 saati geçemez.
7,5 saati aşan kısım fazla çalışma sayılır.

Sık Sorulan Sorular

Fazla mesai zorunlu mudur?

İşçinin yazılı onayı olmadan fazla mesai yaptırılamaz.

Yılda kaç saat fazla mesai yapılabilir?

Yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yaptırılabilir.

Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Saatlik ücret %50 zamlı ödenir. Saatlik ücret = Aylık ücret / 225.

Fazla mesai ödenmezse ne yapılır?

Önce arabuluculuğa başvurulur, anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava açılır.

Fazla mesai alacağı zamanaşımına uğrar mı?

Evet, 5 yıllık zamanaşımı süresi vardır.

İlgili Yasal Düzenlemeler

Hukuki Destek

Fazla mesai alacağınızla ilgili iş hukuku alanında uzman bir avukattan destek almanızı öneririz.

İlgili Makaleler:

Yasal Uyarı: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz.

Son Güncelleme: 2025