Arabuluculuk Nedir? 2025 Zorunlu ve İhtiyari Arabuluculuk Rehberi

Arabuluculuk, uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden, tarafların bir araya gelerek uzlaşma yoluyla çözülmesini sağlayan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile düzenlenen arabuluculuk, 2025 yılında birçok alanda zorunlu hale gelmiştir.

Arabuluculuk Nedir?

Arabuluculuk, sistematik teknikler uygulayarak, tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, uzmanlık eğitimi almış tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Yasal Dayanak: 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu

Arabuluculuk Türleri

1. Zorunlu (Dava Şartı) Arabuluculuk

Bazı uyuşmazlık türlerinde, dava açmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunludur.

Zorunlu Arabuluculuk Kapsamındaki Uyuşmazlıklar:

İş Hukuku Uyuşmazlıkları (7036 sayılı Kanun m. 3):

• Kıdem tazminatı
• İhbar tazminatı
• Fazla mesai ücreti
• Yıllık izin ücreti
• Diğer işçilik alacakları
• İşe iade davaları

Ticari Uyuşmazlıklar (6102 sayılı TTK m. 5/A):

• Ticari davalar
• Her iki tarafın tacir olduğu uyuşmazlıklar
• Ticari işletme devri uyuşmazlıkları

Tüketici Uyuşmazlıkları (6502 sayılı Kanun m. 73/A):

• Belirli tutarın üzerindeki tüketici uyuşmazlıkları
• Tüketici kredisi uyuşmazlıkları
• Ayıplı mal/hizmet uyuşmazlıkları

Kira Uyuşmazlıkları (6325 sayılı Kanun m. 18/B):

• Kira ilişkisinden doğan uyuşmazlıklar
• Kira tespit davaları
• Tahliye davaları

2. İhtiyari Arabuluculuk

Tarafların kendi iradeleriyle başvurdukları arabuluculuktur.  Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan her türlü özel hukuk uyuşmazlığında uygulanabilir.

Uygun Uyuşmazlıklar:

• Aile hukuku uyuşmazlıkları
• Miras uyuşmazlıkları
• Komşuluk uyuşmazlıkları
• Ortaklık uyuşmazlıkları

Arabuluculuk Süreci

1. Başvuru

Başvuru Yöntemleri:

• Adliye arabuluculuk bürolarına başvuru
• UYAP (e-devlet) üzerinden online başvuru
• Arabuluculuk merkezlerine başvuru

Başvuruda Gerekli Bilgiler:

• Tarafların kimlik bilgileri
• İletişim adresleri
• Uyuşmazlık konusu
• Talep miktarı (varsa)

2. Arabulucu Atanması

• Adliye arabuluculuk bürosu tarafından liste üzerinden atama yapılabilir.
• Taraflar arabulucuyu birlikte seçebilir.

3. İlk Toplantı

• Taraflar bilgilendirilir.
• Süreç hakkında açıklama yapılır.
• Arabuluculuk sürecine hakim olan gizlilik, iradilik, tarafsızlık ilkeleri taraflara anlatılır.

4. Müzakere Süreci

• Taraflar görüşlerini aktarır.
• Arabulucu taraflar arasındaki iletişimi kolaylaştırır.
• Çözüm önerileri tartışılır.

5. Sonuç

Olası Sonuçlar:

• Anlaşma: Uygulamada tarafların anlaştıklarını belirtir nitelikte bir son tutanak ve anlaşma şartlarını gösterir bir anlaşma belgesi düzenlenir.
• Anlaşamama: Tarafların anlaşma sağlayamadıklarını gösterir son tutanak düzenlenir ve dava şartı uyuşmazlıklarda iş bu son tutanak ile ilgili dava açılabilir.
• Tarafın gelmemesi: Tutanakla tespit edilir. Arabulucunun taraflara ulaşmasına rağmen tarafların birinin gelmemesi halinde o taraf için görüşme yapılamadığına dair (anlaşmama) tutanak düzenlenir. İş bu son tutanak ile de dava açılabilir.

Arabuluculuk Süreleri

Zorunlu Arabuluculukta Süreler:

İş uyuşmazlıklarında 3 hafta + 1 hafta uzatılabilir

Ticari uyuşmazlıklarda 6 hafta + 2 hafta uzatılabilir

Tüketici uyuşmazlıklarında 3 hafta + 1 hafta uzatılabilir

Kira uyuşmazlıkları | 3 hafta + 1 hafta uzatılabilir

Arabuluculuk Ücretleri

Ücret Tarifesi:

Arabuluculuk ücretleri, Adalet Bakanlığı tarafından her yıl belirlenen Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi'ne göre hesaplanır.

Ücretin Paylaşımı:

• Anlaşma halinde: Taraflar eşit öder (aksi kararlaştırılabilir)
• Anlaşamama halinde: İlk iki saat ücreti Hazine karşılar (dava şartı arabuluculukta)

Arabuluculuğun Avantajları

Taraflar İçin:

1. Hız: Mahkeme sürecinden çok daha hızlıdır.
2. Maliyet: Dava masraflarından tasarruf edilmesini sağlar.
3. Gizlilik: Süreç ve içerik gizlidir.
4. Kontrol: Çözüm taraflara aittir.
5. İlişki koruma: İş/ticari ilişkiler korunabilir.
6. Esneklik: Yaratıcı çözümler üretilebilir.

Yargı Sistemi İçin:

1. Mahkemelerin iş yükünün azalması sağlanır.
2. Yargılama süresinin kısalması sağlanır.
3. Kaynak tasarrufu sağlanır.

Arabuluculuk Anlaşma Belgesi

Hukuki Niteliği:

Arabuluculuk sonunda düzenlenen anlaşma belgesi, icra edilebilirlik şerhi alındığında ilam niteliğinde belge haline gelir.

İcra Edilebilirlik Şerhi:

Örnek "İcra Edilebilirlik Şerhi Dilekçesi"ne buradan ulaşabilirsiniz.

• Sulh Hukuk Mahkemesinden alınır.
• İş uyuşmazlıklarında İş Mahkemesinden.
• Şerh ile birlikte doğrudan icraya konulabilir.

Anlaşma Belgesinde Bulunması Gerekenler:

1. Tarafların kimlik bilgileri
2. Uyuşmazlık konusu
3. Anlaşma şartları
4. Anlaşma tarihi
5. Tarafların ve arabulucunun imzaları

Arabulucuya Gelmemenin Sonuçları

Zorunlu Arabuluculukta:

• Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile karşı tarafın ödemekle yükümlü olduğu yargılama giderlerinin yarısından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenen vekâlet ücretinin yarısına hükmedilir.
• Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.
• Bu yaptırımlar mahkeme kararında re'sen uygulanır.

Arabuluculuğa Elverişli Olmayan Uyuşmazlıklar

Arabuluculuk Yapılamayan Konular:

1. Kamu düzenini ilgilendiren uyuşmazlıklar
2. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği konular
3. Ceza davaları (bazı istisnalar hariç)
4. İdari davalar
5. Aile içi şiddet iddiaları içeren uyuşmazlıklar

Sık Sorulan Sorular

Arabuluculuk zorunlu mu?

İş, ticaret, tüketici ve kira uyuşmazlıklarında zorunludur. Diğer uyuşmazlıklarda ihtiyaridir.

Arabuluculuk ne kadar sürer?

Zorunlu arabuluculukta uyuşmazlık türüne göre 3-8 hafta arasında değişir.

Arabuluculuk ücreti kim öder?

Anlaşma halinde taraflar öderken, anlaşamama halinde dava şartı arabuluculukta ilk 2 saat Hazine tarafından ödenir.

Arabuluculuk kararı bağlayıcı mı?

Taraflar anlaşırsa bağlayıcıdır ve icra edilebilir. Anlaşama sağlanmazsa dava yoluna gidilebilir.

İlgili Yasal Düzenlemeler

• 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
• 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu
• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu madde 5/A
• 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun madde 73/A
• Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği

Hukuki Destek

Arabuluculuk sürecinde haklarınızı korumak için uzman bir avukattan destek almanızı öneririz.

İlgili Makaleler:

• Kıdem Tazminatı Hesaplama 2025
• İşe İade Davası Nedir?
• Tüketici Hakem Heyeti Başvurusu

Yasal Uyarı: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz.

Son Güncelleme: 2025