Vesayet Nedir?

Vesayet, Medeni Kanunumuzun 396 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Vesayet nedir sorusunun cevabı ise kısaca şöyle verilebilir. Vesayet, velayet altında bulunmayan küçükleri, çeşitli sebepler nedeniyle kendilerini veya mallarını yönetmekten aciz halde olan kişilerin kendilerini ve mallarını korumayı ve temsil etmeyi amaçlayan hukuki bir kurumdur(Akıntürk ve Ateş Karaman, 2011). Vesayet, bir koruma kurumudur.

Vesayeti Gerektiren Haller Nelerdir?

Vesayeti gerektiren haller Medeni Kanunumuzun 404-410 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre; yaş küçüklüğü ve kısıtlılık vesayeti gerektiren iki ana nedendir.

Kısıtlılık nedir sorusunun cevabı şu şekilde verilebilir. Kısıtlılık, ergin kişilerin fiil  ehliyetlerinin kanunda sayılan nedenler dolayısıyla kısıtlanmasıdır. Kanunda sayılan kısıtlılık nedenleri kıl hastalığı veya zayıflığı, savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim, özgürlüğü bağlayıcı ceza veya kişinin kendi isteği üzerine ortaya çıkabilir. Dolayısıyla vesayeti gerektiren haller beş başlıkla incelenebilir

1.Yaş Küçüklüğü Halinde Vesayet

Nitekim Medeni Kanunun 404. maddesi; Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır hükmüne amirdir.

Esasında küçükler ergin olana dek anne babalarının velayeti altındadır. Velayet ile ilgili ayrıntılı bilgi almak için buradan ilgili makalemizi okuyabilirsiniz. Dolayısıyla vesayet, çocuğun velayet altında olmaması halinde söz konusu olabilir. Örneğin; boşanma halinde velayet kendisine verilen tarafın ölmesi durumunda, çocuğun velayeti kendiliğinden sağ kalana geçmez. Velayetin sağ kalan eşe geçip geçmeyeceği hakimin takdirindedir. İşte bu sırada çocuk velayet altında olmayacağından, çocuğa bir vasi atanması gerekir.

2. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı Nedeniyle Vesayet

Akıl zayıflığı veye akıl hastalığı ergin kişilerin fiil ehliyetinin kısıtlanması nedenlerinden biridir. Nitekim Medeni Kanunun 405. maddesine göre; “Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.”

Düzenlemeye göre bir kişinin sadece akıl hastası olması veya akıl zayıflığının bulunması tek başına kısıtlama sebebi değildir. Kişinin akıl hastalığı veya akıl zayıflığı onu işlerini göremeyecek, bakımı için sürekli yardım almasını gerektirecek veya başkalarının güvenliğini tehlikeye sokacak durumda olmasına neden veriyorsa kısıtlama söz konusu olabilir.

3. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim Nedeniyle Vesayet

Medeni Kanunun 406. maddesine göre; “Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu Madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.”

Yine burada da, akıl zayıflığı ve akıl hastalığında olduğu gibi kişinin tek başına savurgan, alkol uyuşturucu bağımlısı, kötü yaşama tarzı olması veya malvarlığını kötü yönetmesi tek başına bir kısıtlılık nedeni değildir. Kişinin bu davranışları nedeniyle kendisini veya ailesini darlık ve yoksulluğa düşürme tehlikesi varsa veya başkalarının güvenliğini tehdit ediyorsa kısıtlama söz konusu olabilir.

4. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza Nedeniyle Vesayet

Bir yıl veya daha uzun süreli hapis cezasına mahkum olmak kısıtlanma sebebidir. Medeni Kanunun 407. maddesine göre; “- Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her ergin kısıtlanır.” Düzenlemeye göre, işlediği bir suç nedeniyle bir yıl veya daha uzun süreli hapis cezasına mahkum edilen kişi cezasının kesinleşmesiyle kısıtlanır ve kendisine vasi atanır. Cezanın hangi suç nedeniyle alındığının bir önemi yoktur.

5. İstek Üzerine Vesayet

Ergin kişiler kendi istekleri üzerine kısıtlanabilir. Medeni Kanunun 408. maddesi; “Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir. ” düzenlemesine amirdir.

Vesayet Davası Nedir?

Vesayet davasında yargılama usulü  Medeni Kanunun 409. ve 410. maddesinde düzenlenmiştir. Vesayet davasında görevli ve yetkili mahkeme kısıtlının yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesidir.

Bir kimse dinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebiyle kısıtlanamaz.

Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ise ancak resmî sağlık kurulu raporu üzerine karar verilir. Hâkim, karar vermeden önce, kurul raporunu göz önünde tutarak kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir.

Vasinin Atanması

Vesayet makamı (yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesi), bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar. Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen yetkileri uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir. Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.

Vesayette Eşin ve Hısımların Önceliği

Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.

Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.

Vesayet davası iyi takip edilmesi gereken teknik bilgi ve birikim isteyen davalardır. Büken Hukuk & Danışmanlık Bürosu, adana avukat, boşanma, velayet, nafaka, tazminat, vesayet  işlemlerine ilişkin hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti vermektedir. 

Diğer makalelerimize buradan ulaşabilir veya büromuzdan randevu almak için buraya tıklayabilirsiniz.

Akıntürk, T., Ateş Karaman, D., 2011. Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku İkinci Cilt. Beta Yayıncılık. Sayfa 469. İstanbul Türkiye.