Bu makalemizde hakimin reddi nedir sorusuna cevap bulmaya çalışacak, HMK çerçevesinde hakimin reddi sebepleri nelerdir, hakimin reddi usulü nasıldır, hakimin reddi talebi nasıl incelenir gibi soruları da irdeleyeceğiz.
Hakimin Reddi Nedir?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 36. maddesi; “Hâkimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin bulunması hâlinde, taraflardan biri hâkimi reddedebileceği gibi hâkim de bizzat çekilebilir” hükmüne amirdir. Esasında kanunun maddesi hakimin reddi nedir sorusunu basitçe cevaplamaktadır. Hakimin reddi, hakimin davaya bakmakta tarafsızlığının şüpheye düştüğü hallerde ortaya çıkan, yargılamanın tarafsız ve doğru biçime ilerlemesini amaçlayan hukuki kurumdur. Kanunun aradığı sebeplerin varlığı halinde taraflardan biri hakimin reddini talep edebileceği gibi dosyanın hakimi de davaya bakmaktan çekinebilir. Hâkim, reddini gerektiren sebeplerden biri varken bizzat çekilmezse,
iki taraftan biri ret talebinde bulununcaya kadar davaya bakabilir
Hakimin Reddi Sebepleri Nelerdir?
Kanun’a göre hakimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin varlığı hakimin reddi sebeplerinden en önemlisi ve ilkidir. Ancak özellikle hakimin davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü
açıklamış olması, davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla
hareket etmiş olması, uyuşmazlıkta arabuluculuk veya uzlaştırmacılık yapmış bulunması, davanın, dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması, dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması. aşağıdaki hâllerde, hâkimin reddi sebebinin varlığı kabul edilir.
Hakimin Reddi Usulü
Hakimin reddi sebebini bilen taraf, ret talebini en geç ilk duruşmada ileri sürmelidir. Eğer ret sebebi dava açıldıktan sonra öğrenilmiş ise en geç öğrenmeden sonraki ilk duruşmada bildirilmelidir. Aksi halde ret talebi dinlenmez. Hakimin reddi talebi dilekçeyle yapılır. Hakimin reddi dilekçesi ret talebinin dayandığı sebepleri ve bu husustaki delilleri içermelidir. Hakimin reddi dilekçesi, reddi istenen hâkimin mensup olduğu mahkemeye verilir.
Hakimin reddi talebi, reddi istenen hakim katılmaksızın mensup olduğu mahkemece incelenir. Hakimin reddi talebi; ret talebi süresinde yapılmamışsa, ret sebebi ve bu sebebe ilişkin inandırıcı delil veya emare gösterilmemişse veya ret talebinin davayı uzatmak amacıyla yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa geri çevrilir. Bu durumlarda ret talebi, toplu mahkemelerde reddedilen hakimin müzakereye katılmasıyla; tek hakimli mahkemelerde ise reddedilen hakimin kendisi tarafından geri çevrilir. Ret talebinin geri çevrilmesi kararına karşı kanun yoluna ancak esas hükümle birlikte başvurulabilir.
Gecikmesinde sakınca bulunan iş ve davalar hariç olmak üzere reddi istenen hakim, hakimin reddi talebi hakkında karar verilinceye kadar o davaya bakamaz. Ret talebinin merci tarafından kabul edilmemesi halinde, reddi istenen hakim davaya bakmaya devam eder. Eğer ki ret talebinin, kötüniyetle yapıldığının anlaşılır ve esas yönünden kabul edilmezse halinde, talepte bulunanların her biri hakkında disiplin para cezasına hükmolunur.
Hakimin Reddi Yargıtay Kararları
REDDİ HAKİM TALEBİ
“…Somut olayda; duruşma hakiminin reddi talebi, H.M.K.’nun 41. maddesine göre yargılamayı yapan mahkeme hakimi tarafından, bizzat değerlendirilmiş ve istem geri çevrilmiş, yargılamaya devam olunmuş, keşif ara kararı ile dosyanın yeniden bilirkişiye tevdiine ilişkin ara kararlar kurulmuş, ancak, reddi hakim istemi incelenmek üzere dosya yine de merciye gönderilmiştir. Reddedilen hakim tarafından H.M.K.’nun 41. maddesi uyarınca verilen geri çevirme kararları aleyhine, ancak, uyuşmazlığın esası hakkında verilen hükümle birlikte temyiz yoluna başvurulabileceği H.M.K.’nun 41/son fıkrasının amir hükümlerinden olup, geri çevirme kararından sonra aynı ret talebi hakkında merci tarafından H.M.K.’nun 42. maddesi uyarınca yeniden inceleme yapılamaz. Bu nedenle, merci tarafından verilen karar, usul ve kanuna aykırı olup bozmayı gerektirmiştir.” YARGITAY 20.HUKUK DAİRESİ, Esas Numarası: 2014/1408, Karar Numarası: 2014/2773, Karar Tarihi: 04.03.2014
HAKİMİN REDDİ İSTEMİ
“Davalı vekili, 13.12.2012 tarihli dilekçesi ile , davaya bakan hakimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren sebeplerin varlığını ileri sürerek, reddi hakim talebinde bulunmuştur. Mahkemece bu ret talebi hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar verilmeden yargılamaya devamla işin esası hakkında hüküm tesisi doğru olmamıştır.” YARGITAY 2.HUKUK DAİRESİ, Esas Numarası: 2013/25141, Karar Numarası: 2014/6788, Karar Tarihi: 25.03.2014
HAKİMİN REDDİ, REDDİ HAKİM SEBEPLERİ, HAKİMİN REDDİ TALEBİNİN DİLEKÇE İLE YAPILMASI
“H.Y.U.Y.’nın 28. maddesinde hakimin çekinme sebepleri açıklanmış, 29. maddesinde ise, reddi hakim sebepleri tek tek sayılmıştır. Aynı yasanın 34/2 maddesinde; “hakimin reddi dilekçe ile olur. Bu dilekçede red isteğinin dayandığı durum ve olaylarla delillerin açıkça gösterilmesi ve varsa belgelerin eklenmesi gerekir” açık hükmü yer almaktadır. Somut olayda; M reddi hakim talebinin duruşmada yapıldığı ve dilekçe ile yapılmadığı, red sebebinin dava sırasındaki bir olay olmayıp, davadan önceki sebeplere ilişkin olduğu, kesinleşen infaza konu kararın infazı hakkında görüş beyan etmenin reddi hakim sebebi sayılamayacağı, kaldı ki, çekinme sebeplerinin bulunmadığı anlaşılmakla, reddi hakim talebinin yerinde olduğunu kabul eden merci kararı usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.” YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ ,Esas Numarası: 2005/12282, Karar Numarası: 2005/13260, Karar Tarihi: 01.11.2005
HAKİMİN TARAFSIZLIĞINDAN ŞÜPHE DUYULDUĞU GEREKÇESİYLE REDDİ HAKİM TALEBİ, RET SEBEBİNİN VEKİLDEN KAYNAKLANMASI DAVALI ASİL YÖNÜNDEN RET NEDENİ BULUNMADIĞINDAN TALEBİNİN ESASININ İNCELENEMEYECEĞİ, DAVALI ALEYHİNE DİSİPLİN PARA CEZASINA HÜKMEDİLMESİNİN DOĞRU GÖRÜLMEDİĞİ
“Merci tarafından, davalı aleyhine HMK 42/4. maddesi uyarınca disiplin para cezasına hükmedilmiş ise de, ret sebebinin vekilden kaynaklanması, davalı asil yönünden ret nedeni bulunmadığından, talebinin esasının incelenemeyeceğine göre davalı aleyhine disiplin para cezasına hükmedilmesi doğru görülmediğinden, merci kararının disiplin para cezasına ilişkin olarak bozulması gerekmiştir.” YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ, Esas Numarası: 2014/7848, Karar Numarası: 2014/10329, Karar Tarihi: 09.12.2014
HAKİMİN REDDİ SEBEPLERİ
“Dava açıldıktan sonra ve yargılama devam ederken duruşma hakiminin şikayet edilmesi veya hakkında dava açılmış olması red nedeni değildir. H.Y.U.Y.’nın 29. maddesindeki şartların oluştuğu anlamında yorumlanamaz. Ayrıca, şikayet edilmesi ve şikayetin delillendirilmesinin bu aşamada şikayetin ciddi görüleceği, kovuşturma yapılacağı veya ceza alacağı anlamını taşımamaktadır. Bu nedenle, davacı vekilinin temyiz talebinin reddine karar verilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.” YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ, Esas Numarası: 2011/8666, Karar Numarası: 2011/8577, Karar Tarihi: 04.07.2011
HAKİMİN REDDİ KARARI VE SONUÇLARI, HAKİMİN DAVAYA BAKMAKTAN YASAKLI OLDUĞU DURUMLAR, HAKİMİN REDDİ SEBEPLERİ
“Hakimin tedbir konusunda karar verip vermemesi işin esası ile ilgili olup, hakimin reddi nedeni sayılamaz. Bu nedenle, hakimin reddine ait talebin reddine, HUMY.nın 29. ve 36. maddeleri gözönünde bulundurulmasına karar verilmesi gerekir.” YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ Esas Numarası: 2004/3136, Karar Numarası: 2004/2910, Karar Tarihi: 30.03.2004
HAKİMİN TARAFSIZLIĞINDAN ŞÜPHEYİ GEREKTİREN ÖNEMLİ BİR SEBEBİN BULUNDUĞU İDDİASIYLA REDDİ HAKİM İSTEMİ
“Somut olayda, davacı vekili 24.09.2013 tarihli duruşma tutanağındaki imzasız beyanı ile reddi hakim talebinde bulunmuş olup, talebi inceleyen merci tarafından H.M.K.’nun 36. maddesindeki şartların gerçekleşmediğinden hakimin reddi talebinin reddi ile davalının disiplin para cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiş ise de, merci tarafından incelenmesi gereken ve H.M.K.’nun 38/2. maddesi uyarınca dilekçe ile yapılmış bir reddi hakim talebi bulunmadığından, merci tarafından yazılı şekilde karar verilmesi usul ve kanuna aykırıdır.” YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ, Esas Numarası: 2014/617, Karar Numarası: 2014/2779, Karar Tarihi: 04.03.2014
HAKİMİN REDDİ, MÜVEKKİLLE GÖRÜŞME İÇİN SÜRE İSTEME
“…Duruşma hakiminin bir kısım mirasçıları vekilinin bu beyanından sonra hiçbir ara kararı almadan yargılamayı bitirdiği belirlenmiştir. Sözü edilen Avukatın ara kararından sonra hakimin reddi konusunda müvekkilleriyle görüşeceğini hakimin bu davayı görmesine engel olmak yönündeki bir irade beyanı olduğu açıktır. Bu bakımdan hakimin reddi konusuyla ilgili olarak müvekkilleriyle görüşmesi için gerekli sürenin verilmesi ve yöntemine uygun bir biçimde hakimin reddi isteğinde bulundukları taktirde HUMK.nun 28, 29 ve devamı maddeleri gereğince işlem yapılması gerekirken, hiçbir ara kararı alınmaması usul ve kanuna aykırıdır. Kaldı ki, Avukatın tutanağa geçen beyan ve sözleri hakimin reddi için yeterli olup, bundan vazgeçilse dahi HUMK.nun az önce açıklanan ilgili maddeleri gereğince işlem yapılması için yeterli bulunmaktadır.” YARGITAY 8 HUKUK DAİRESİ, Esas Numarası: 2005/4711, Karar Numarası: 2005/6042, Karar Tarihi: 22.09.2005
Büken Hukuk & Danışmanlık Bürosu, adana avukat olarak hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti vermektedir. Diğer makalelerimize buradan ulaşabilir veya büromuzdan randevu almak için buraya tıklayabilirsiniz.