Delil tespiti Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 400 ila 405 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Delil tespiti HMK‘na göre, ileride açılacak veya açılmış bir dava ile ilgili olarak hemen delilin toplanmasını ve teminat altına alınmasını sağlar. Şunu da özellikle belirtmek gerekir ki, delil tespiti davası terimi yanlıştır. Delil tespiti bir dava değildir, geçici hukuki koruma niteliğindedir. Amaç esas dava hakkında karar verilmesini sağlayacak delilin tespitinin sağlanmasıdır, bu açıdan davaya bağlı bir işlem olarak nitelendirilir. Nitekim delil tespiti dosyası, asıl dava dosyasının eki sayılır ve onunla birleştirilir.
Delil Tespiti Nedir?
Delil tespiti bir delilin hemen toplanabilmesini sağlayan geçici korumadır. Bir delilin tespiti dava açıldıktan önce de sonra da istenebilir. Nitekim delil tespiti hmk 400. maddesine göre; “Taraflardan her biri, görülmekte olan bir davada henüz inceleme sırası gelmemiş yahut ileride açacağı davada ileri süreceği bir vakıanın tespiti amacıyla keşif yapılması, bilirkişi incelemesi yaptırılması ya da tanık ifadelerinin alınması gibi işlemlerin yapılmasını talep edebilir Her türlü delil bu yolla tespit edilebilir”. hükmüne amirdir. Diğer yandan delil tespiti isteyenin, bu isteminde hukuki yararı da bulunmalıdır. Delilin hemen tespit edilmemesi hâlinde kaybolacağı yahut ileri sürülmesinin önemli ölçüde zorlaşacağı ihtimal dâhilinde bulunuyorsa hukuki yarar var sayılır.
Delil Tespiti Görevli Mahkeme
Delil tespiti isteminde görevli mahkemenin ve yetkili mahkemenin tespiti için ikili bir ayrıma gitmek gerekir. Dava açılmadan önce talep edilen delil tespiti görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir. Bu aşamadaki delil tespiti yetkili mahkeme ise üzerinde keşif yahut bilirkişi incelemesi yapılacak olan
şeyin bulunduğu veya tanık olarak dinlenilecek kişinin oturduğu yer mahkemesi olacaktır. (HMK m.401/1) Dava açıldıktan sonra ise delil tespitinde görevli ve yetkili mahkeme davanın görüldüğü yer mahkemesidir. (HMK m.401/4)
Delil Tespiti Harç ve Masrafları
Delil tespiti harç ve masrafları konusu Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 402. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre, delil tespiti isteyenden başvurma harcı ve karar harcı peşin olarak alınır.
Delil Tespiti İtiraz
Yukarıda da açıkladığımız üzere delilin tespiti bir dava değildir, dolayısıyla delil tespiti kararı da bir nihai karar niteliğinde değildir. Dolayısıyla delil tespiti kararına karşı kanun yoluna başvuru yapılamaz. Ancak karşı taraf delil tespiti itiraz edebilir. Delil tespiti itirazı bir hafta içinde mahkemeye sunulmalıdır. Delil tespiti yokluğunda yapılmış olan karşı taraf, delil tespitine itiraz edebilir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 402. maddesinin 3. fıkrası; Tespit talebi mahkemece haklı bulunursa karar, dilekçeyle birlikte karşı tarafa tebliğ edilir. Kararda ayrıca, delil tespitinin nasıl ve ne zaman yapılacağı, tespitin icrası esnasında karşı tarafın da hazır bulunabileceği, varsa itiraz ve ilave soruların bir hafta içinde bildirilmesi gerektiği belirtilir. hükmüne amirdir.
Delil tespiti raporuna itiraz da mümkündür. “İtiraza uğramış olan delil tespiti raporu ise hükme esas alınamaz.” Yargıtay 13. Hukuk Dairesi E. 2003/3732 K. 2003/8636 T. 30.06.2003
Delil Tespiti Talebinin Reddi
Mahkeme delilin tespitini talep edenin bu hususta korunması gereken bir hukuki yararı olmadığı veya delilin acele toplanmasını gerektirmediği veyahut toplanması talep edilen delilin açılacak veya açılmış dava ile ilişkili olmadığını tespit ederse delil tespiti talebinin reddi kararı verilebilir. Bu karar da nihai karar niteliğinde olmadığından kanun yoluna başvuru yapılamaz.
Delil Tespiti Vekalet Ücreti
Delilin tespiti talebi ayrı bir vekalet ücretine tabi değildir. Dava açılmadan önce delilin tespiti talep edilmişse, bu dosyada yapılan masraflar (yargılama gideri) asıl davada verilen kararla hüküm altına alınır. Ayrı bir dava ile delil tespiti yargılama gideri talep edilemez, asıl davada talep edilmelidir.
Delil Tespiti Yargıtay
“…HUMK.nun 368-374 maddeleri uyarınca yapılan delil tespitine ilişkin giderlerin yargılama giderlerinden sayılacağı kabul edilmiş iken, bu ilke bir yana bırakılarak tespit giderlerinin yargılama giderlerine dahil edilmemiş olması doğru olmamıştır.” Yargıtay 14. Hukuk Dairesi E. 2012/1233 K. 2012/1883 T. 13.02.2012
“…Bu kısımda tespit raporuna itiraz konusunda açık düzenleme yer almamakla birlikte, yasanın 373. maddesinin yollaması ile aynı yasanın 283. maddesine göre, yokluğunda tespit yapılan tarafın bir haftalık süre içinde tespit sonucu alınan bilirkişi raporuna itiraz hakkı bulunmaktadır.” Yargıtay 6. Hukuk Dairesi E. 2012/10304 K. 2013/1625 T. 05.02.2013
“…Delil tespiti davaları; temyizi mümkün olmayan, HMK’nın 403. maddesi uyarınca ancak itiraz yolu açık çekişmesiz yargı davalarındandır. Temyizi mümkün olmayan bir karara karşı karar düzeltme yoluna da gidilemez. Bu nedenle karar düzeltme istemine ilişkin dilekçenin reddine karar vermek gerekmiştir.” Yargıtay 4. Hukuk Dairesi E. 2014/5676 K. 2014/9003 T. 29.05.2014
Diğer makalelerimize adana avukat buradan ulaşabilir veya büromuzdan randevu almak için buraya tıklayabilirsiniz.